دستورالعمل ایمنی کار با لیفتراک
هدف: به منظور تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و ایمن سازی محیط کارگاه ها و پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی مقررات این آئین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.
فصل اول: تعاریف
لیفتراک: ماشینی است دارای یک دکل، شاخک و ملحقات که با توجه به نوع فعالیت برای حمل و نقل، جابجائی و انبار نمودن بارها در اشکال و ظرفیت های مختلف طراحی و ساخته می شود و متناسب با نوع کار و محیط از سوخت های فسیلی، گاز یا برق استفاده می کند.
ظرفیت: حداکثر بار مجاز ایمن که توسط لیفتراک جابه جا می شود و بوسیله کارخانه سازنده بر روی پلاک مشخصات ماشین درج شده است.
ملحقات لیفتراک: کلیه تجهیزاتی که توسط شرکت سازنده لیفتراک، مطابق با استانداردهای لازم برای حمل و جابجائی بارهای خاص به دکل یا شاخک لیفتراک اضافه می شود.
تجهیزات کنترلی: تجهیزاتی نظیر گیج ها، کنترل کننده ها و نشانگر سرعت که بوسیله آنها وضعیت و عملکرد لیفتراک تحت کنترل در می آید.
فصل دوم: مقررات عمومی
ماده 1: رانندگان لیفتراک باید آموزش های لازم درخصوص نحوه صحیح کار و عملکرد ایمن لیفتراک را فراگرفته و همچنین دارای گواهینامه ویژه لیفتراک باشند.
ماده 2: رانندگان لیفتراک موظفند به هنگام کار از وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار استفاده نمایند.
ماده 3: سوارنمودن و انتقال کارگران و دیگر افراد متفرقه توسط لیفتراک ممنوع است.
ماده 4: در هنگام رانندگی با لیفتراک استفاده از کمربند ایمنی الزامی است.
ماده 5: در صورتی که لیفتراک یا بار آن به هر علت دچار عدم تعادل یا واژگونی گردد، راننده نباید تا رفع کامل خطر از داخل کابین خارج شود.
ماده 6: چیدمان محصولات و مواد در طول مسیر و تقاطع کارگاهها باید بگونه ای باشد که راننده از دید کافی برخوردار گردد.
ماده 7: محدوده عملیات و تردد لیفتراک در کارگاه باید به طور واضح و مشخص علامت گذاری گردد.
ماده 8: تردد کارگران و افراد متفرقه در محدوده حرکت لیفتراک ممنوع است.
ماده 9: کارفرما مکلف است با ایجاد نقاط و خطوط رنگ آمیزی شده، محلهای عبور و مرور کارگران و افراد متفرقه را مشخص نماید.
ماده 10: محدودیت سرعت حرکت لیفتراک در تمامی مسیرها باید مشخص و بر روی تابلوهای راهنما و هشداردهنده نمایش داده شود.
ماده 11: درب های خروجی، کانال ها، موانع، حفاظ ها و ستون های موجود در محوطه کارگاه که در مسیر تردد لیفتراکها می باشند، باید بگونه ای رنگ آمیزی شوند که به سهولت قابل رویت باشند.
ماده 12: رنگ بدنه لیفتراک باید کاملاً مشخص و متمایز از رنگ محیط باشد.
ماده 13: رانندگان لیفتراک مکلفند ضمن رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی از مسیرهای مشخص شده تردد نمایند.
ماده 14: توقف لیفتراک در مقابل تاسیسات مربوط به گاز، برق، آتشنشانی، پله های اضطراری، آسانسور و تجهیزات امدادی ممنوع است.
ماده 15: حرکت لیفتراک فقط در صورتی مجاز است که شاخکهای آن در پایین ترین حد ممکن قرار گرفته باشد.
ماده 16: رانندگان لیفتراک در هنگام رانندگی بایستی از انجام اعمالی نظیر خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه و استفاده از داروهای خواب آور و هرگونه شوخی و اعمال غیر ایمن که باعث عدم تمرکز می گردد، خودداری نمایند.
ماده 17: محدوده عملیات لیفتراک بایدکاملاً صاف، مسطح و دارای استحکام کافی و عاری از هرگونه لغزندگی باشد.
ماده 18: استفاده از لیفتراک و ملحقات آن برای حمل و جابجائی بار با ظرفیت بیش از حد مجاز ایمن ممنوع است.
ماده 19: کارفرما مکلف به استفاده از لیفتراک و ملحقات سالم، ایمن و متناسب با شرایط محیط کارگاه و نوع بار می باشد.
ماده 20: در حمل و نقل و جابجائی بارهائی که راننده از دید کافی برخوردار نمی باشد، انتخاب روش های ایمن برای جابجائی بار الزامی است.
ماده 21: حمل و جابجائی بارهای با طول زیاد و یا دارای نوسان باید در پائین ترین حدممکن و با رعایت کلیه مسائل ایمنی صورت پذیرد.
ماده 22: جابجائی و حمل بار در صورتی که باعث عدم تعادل بار لیفتراک گردد ممنوع است.
ماده23: سوار نمودن افراد یا اضافه کردن وزنه در عقب لیفتراک برای ایجاد تعادل ممنوع است.
ماده 24: ترمز ناگهانی لیفتراک برای تخلیه بار اکیدًا ممنوع است.
ماده 25: برای جابجایی بار، نباید آنرا با شاخک لیفتراک به جلو هل داد.
ماده 26: استفاده از دو یا چند لیفتراک برای حمل یک بار و یا افزایش ارتفاع عملکرد ممنوع است.
ماده 27: راننده لیفتراک باید درخصوص نحوه استفاده از ملحقات، آموزشهای لازم را دیده و مستندات آن در پرونده وی ثبت و نگهداری گردد.
ماده 28: راننده لیفتراک باید آگاهیهای لازم درخصوص نوع، حجم، وزن، مرکز ثقل و روش صحیح حمل بار را کسب نموده و از ایمن بودن مسیرهای تردد اطمینان حاصل نماید.
ماده 29: بازدید کلیه قسمت های لیفتراک و ملحقات آن قبل از شروع هر شیفت کاری توسط راننده الزامی است.
ماده 30: بازرسی فنی کلیه قسمتهای لیفتراک و ملحقات آن بعد از هرگونه تعمیرات و طی دوره های زمانی مطابق دستورالعمل های شرکت سازنده الزامی بوده و نتایج آن باید در پرونده لیفتراک ثبت و نگهداری شود.
ماده 31: هر لیفتراک باید دارای یک پرونده که حاوی دستورالعملهای شرکت سازنده و همچنین سوابق بازرسی های فنی، تعمیرات و روش های نگهداری است، باشد.
ماده 32: استفاده از لیفتراک و اجزاء آن بعنوان نردبان و یا جایگاه کار کارگران اکیدًا ممنوع است.
ماده 33: حمل افراد توسط شاخک های لیفتراک یا پالت ممنوع است.
ماده 34: لیفتراک باید مجهز به اطاقک ایمن راننده، کمربند ایمنی، چراغ هشداردهنده، آژیر، بوق دنده عقب، آینه های بغل و تجهیزات کنترلی باشد و همچنین برای کار در تاریکی به چراغهای مناسب جلو و عقب با نور کافی تجهیز گردد.
ماده 35: تردد و فعالیت لیفتراک ها در نزدیکی خطوط برق فشار قوی فقط با رعایت مقررات مربوط به حریم خطوط انتقال و توزیع نیروی برق مجاز است.
ماده 36: راننده لیفتراک باید از رانندگی با دستها و کف شهای خیس، روغنی و یا آغشته به مواد لغزنده خودداری نماید.
ماده 37: اعضای بدن راننده و یا دیگر کارگران تحت هیچ عنوان نباید در بین قطعات متحرک لیفتراک قرار گیرد.
فصل سوم: مقررات اختصاصی
ماده 38: قراردادن شاخک ها بر روی زمین، کشیدن ترمز دستی، خاموش نمودن موتور و کلید قطع کن و خارج کردن کلید از سوئیچ قبل از ترک لیفتراک الزامی است.
ماده 39: حمل لیفتراک به طبقات باید توسط بالابر مخصوص حمل بار که متناسب با وزن و حجم لیفتراک است صورت پذیرد، در این حالت خاموش نمودن موتور، پائین کشیدن شاخک ها و کشیدن ترمزدستی الزامی است.
ماده 40: برای جابجائی بارهای ناهمگن مشخص نمودن مرکز ثقل الزامی است و باید این مرکز ثقل در وسط شاخکها قرار گیرد.
ماده 41: انجام کلیه امور تعمیراتی و همچنین جوشکاری بر روی بدنه، شاخک ها و ملحقات لیفتراک به منظور از بین بردن ترکها و فرسودگیهای سطحی ممنوع بوده و درصورت نیاز این امر فقط با نظارت شرکت سازنده مجاز است.
ماده 42: به منظور جابجایی بارهائی که از ایستائی کاملی بر روی شاخکهای لیفتراک برخوردار نیستند باید از پالتهای متناسب با نوع، جنس و حجم آن استفاده نمود.
ماده 43: ایجاد زاویه منفی دکل برای جلوگیری از سقوط بار از روی شاخکهای لیفتراک الزامی است.
ماده 44: قرارگیری نوک شاخکها بر روی زمین برای تخلیه بار الزامی است.
ماده 45: در موقع حرکت یا روشن بودن لیفتراک بجز راننده، کسی حق حضور بر روی بدنه یا داخل اطاقک را ندارد.
ماده 46: حضور، تردد و انجام هرگونه عملیات اجرائی و تعمیراتی در زیر شاخک ها یا ملحقات لیفتراک ممنوع است.
ماده 47: در فضاهای بسته که فاقد سیستم تهویه مناسب است، استفاده از لیفترا کهای با موتور احتراقی ممنوع بوده و باید از لیفتراک های برقی استفاده گردد.
ماده 48: در زمان تعویض یا شارژ سیلندر گاز لیفتراک و همچنین تعویض و بازدید باطری لیفتراک برقی کارگران مسئول مربوطه باید به وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع کار مجهز باشند.
ماده 49: شارژ باطری لیفتراک های برقی باید در حضور مسئول مربوطه انجام گیرد.
ماده 50: صندلی لیفتراک باید دارای شرایط ارگونومی مناسب بوده و به طور پیوسته مورد بررسی قرار گرفته و در صورت مشاهده هرگونه عیب و نقص، تعمیر یاتعویض گردد.
ماده 51: سقف و بدنه کابین لیفتراک باید از استحکام کافی برخوردار بوده و با توجه به نوع کار و شرایط محیطی، ایمنی راننده را تامین نماید.
ماده 52: برای حمل پاتی لهای مذاب باید از لیفتراک هایی که به این منظور طراحی و ساخته شد ه اند، استفاده نمود.
ماده 53: توقف لیفتراک های گازی در مجاورت شعله های باز، راه پله، ورودی زیر زمین، کفشوی فاضلاب، چاله سرویس و کلیه اماکنی که احتمال تجمع گازهای ناشی از نشت گاز سیلندر لیفتراک را دارند، ممنوع است.
ماده 54: شیر گاز سیلندر لیفتراک گازی در زمان خاموش بودن باید بسته باشد.
ماده 55: به منظور پیشگیری از خطر انفجار و اشتعال، تعویض کپسول های گاز باید باموتورخاموش و در خارج از محیط سربسته کارگاهی و با نظارت سرپرست کارگاه و بارعایت کلیه مقررات ایمنی صورت پذیرد.
ماده 56: هنگام حمل و جابجائی بارها در سرازیری، راننده لیفتراک فقط مجاز به حرکت با دنده عقب می باشد.
فصل چهارم: سایر مقررات
ماده 57: نصب لوح فلزی حاوی مشخصات فنی بر روی بدنه لیفتراک الزامی است.
ماده 58: رعایت دستورالعمل های شرکت سازنده برای کلیه عملیات بهره برداری و تعمیرات لیفتراک الزامی است.
ماده 59: بارهایی که احتمال ریزش، لغزش و یا سرخوردن آنها وجود دارد، باید بطور اطمینان بخشی مهار و سپس حمل گردند.
ماده 60: قراردادن بارها بر روی یکدیگر و یا داخل قفسه ها باید متناسب با ظرفیت بار و استقامت آنها باشد.
ماده 61: اخذ تائیدیه بازرسی فنی و سالیانه لیفتراک ها از شرکت سازنده و یا مراکز رسمی و معتبر مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی الزامی است.
ماده 62: استفاده از شعله باز برای نشت یابی گاز در لیفتراک های گازی اکیداً ممنوع است.
ماده 63: با عنایت به ماده ۸۸ قانون کار جمهوری اسلامی ایران؛ کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه کنندگان و بهره برداری کنندگان از ماشین های لیفتراک مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد حفاظتی و ایمنی که در کتابچه اطلاعات فنی لحاظ می شود، می باشند.
ماده 64: مسئولیت رعایت مقررات این آئین نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه به کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران کلیه خسارات وارده به زیاندیدگان می باشد.
