پرتونگاری

دستورالعمل الزامات ایمنی پرتونگاری

دستگاه کامل رادیوگرافی گاما شامل قسمتهای زیر می باشد :

دوربین گاما

شکل 1 – دوربین رادیوگرافی سنتینل ) sentinel )

 محفظه پرتودهی )دوربین( با هلدر

 لوله هدایت )گاید تیوب(

 کنترل از راه دور )کرنک(

شکل 2 – معرفی کامل قسمتهای دوربین رادیوگرافی صنعتی

اصول کار محفظه پرتو دهی-دوربین رادیوگرافی

محفظه پرتو دهی دوربین رادیوگرافی شامل حفاظ اورانیوم تهی شده و جعبه فولادی با دسته و پایه ها می باشد.

وقتی هلدر در وضعیت ایمن قرار دارد کپسول چشمه در مرکز کانال دوربین قرار دارد. کپسول چشمه بامواد حفاظ در تمام اطرافش محصور شده است. مکانیزم ایمن هلدر از آزاد شدن ناخواسته هلدر از وضعیت ایمن ولغزش از محفظه پرتو دهی )دوربین( جلوگیری می کند. مکانیزم ایمن نگهدارنده تنها زمانی ازقفل باز می شود که حفاظ پرتودهی )دوربین( و کنترل از راه دور )کرنک( درست وصل شده باشند.

بعداز اتصال کنترل از راه دور )کرنک( و حفاظ پرتودهی )دوربین(، قفل دوربین باید باز شود. در این وضعیت هیچگونه افزایشی در میزان آهنگ پرتو ایجاد نمی شود. اگرغلاف پرتودهی )لوله هدایت – گاید تیوپ( و کنترل از راه دور )کرنک( متصل نشده باشند ، دو انتهای کانال چشمه باید با درپوش ها )کپ ها( درقسمت عقب وجلو بسته باشند. این کار باعث جلوگیری از ورود خاک و زیانهای مکانیکی می شود.

اصول کارلوله هدایت )گاید تیوپ(

کار لوله هدایت )گاید تیوپ(، هدایت ایمن چشمه به وضعیت کاری وبازگشت مجدد چشمه بداخل شیلد اورانیوم است. اجزای کامل کار لوله هدایت )گاید تیوپ( عبارتنداز : رابط لوله هدایت ، لوله هدایت و نوک پرتودهی )ترمینال چشمه – پیپت( و کلیماتور. نوک پرتودهی و کلیماتور میتواند با استفاده ازیک رابط لوله هدایت )کوپلینگ جلو( و یا کانکشن که کارخانه سازنده تهیه نموده مستقیما” به محفظه پرتودهی )دوربین( متصل شود.

وقتی به محفظه پرتودهی )دوربین( وصل می شود رابط لوله هدایت )کوپلینگ جلو( یکی از موانع مکانیزم قفل نگهدارنده چشمه )هلدر( را آزاد می کند. لازم است انتهای قسمت جلو لوله هدایت را به نوک پرتودهی یا به کلیماتوری متصل به نوک پرتودهی بسته شود.

شکل 3 – نمونه ایی از یک کولیماتور تخت تتگستنی درجه یک با وزن استاندارد 450 گرم و یک دهم کننده

شکل 4 – نمونه ایی از یک شلنگ گاید تیوب درجه یک

شکل 5 – نمونه ایی از یک پیپت گاید تیوب استاندارد یا نوک پرتودهی.

شکل 6 – نمونه ایی از کپ عقب دوربین سنتینل

اصول کار کنترل از راه دور )کرنک(

کار کنترل از راه دور )کرنک( راندن هلدر به خارج محفظه نگهدارنده )دوربین(، از درون لوله هدایت )گاید تیوپ(،به محل پرتودهی می باشد. در طراحی استاندارد طول کنترل از راه دور )کرنک( 10 متر می باشد. اجزای کنترل از راه دور )کرنک( شامل : رابط کنترل از راه دور )کوپلینگ عقب( ، شلنگ کرنک ، کابل کنترل )فنر( وجعبه دنده )گیربکس( می باشند .

وقتی کنترل از راه دور )کرنک( به محفظه پرتودهی )دوربین( وصل می شود یکی از موانع مکانیزم قفل نگهدارنده چشمه )هلدر( را آزاد می کند. کار کرنک روی جعبه دنده )گیربکس( انتقال هلدر به محل پرتودهی می باشد.

شکل 7 – نمونه ایی از کرنک کامل رادیوگرافی درجه یک با شلنگ آمریکایی

اصول کارقفل دوربین

قفل اتوماتیک دوربین شامل چندین وسیله ایمنی است که مستقل از یکدیگر کار می کنند.ثابت و محکم گرفتن هلدر در داخل محفظه پرتودهی )دوربین( که مانع حرکت ناخواسته هلدر میشوند. قبل از قرار گرفتن هلدر در وضعیت پرتودهی سه اتصال باید انجام گرفته باشد:

1 – رابط لوله هدایت )کوپلینگ جلو( به محفظه پرتودهی )دوربین(

2 – کابل کنترل )فنر( به هلدر

3 – رابط کنترل از راه دور)کوپلینگ عقب( به محفظه پرتودهی )دوربین(

این سه مرحله باید تکمیل شود تا بتوان با ایمنی کامل قفل را باز کرد.

در سیستم های قفل اتوماتیک )پازیلاک( این سه مرحله باید تکمیل شود تا به محض اینکه قفل باز میشود، اهرم بازکننده را فشار داد تا مکانیزم ایمنی خودکار )نشانگر “باز” )قرمز(( بطور کامل آزاد شود. بعد از خارج کردن و برگرداندن هلدر مکانیزم اتوماتیک قفل بطور خودکار هلدر را بلوکه نموده وآنرا در وضعیت ایمن )نشانگر”بسته”)سبز(( نگه می دارد.

شکل 8 – اجزای اصلی دوربین هنگام عملیات رادیوگرافی

ایمنی پرتونگاری چیست؟

امروزه کاربرد منابع و تجهیزات پرتوزا در فناوری های نوین صنعتی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و همگام با توسعه این فناوری ها رو به گسترش نیز می باشد. با وجود این که کاربرد پرتوها در امور مختلف بسیار مفید و منحصر بفرد می باشد لیکن عدم رعایت نکات ایمنی می تواند خطرات جدی برای کارکنان، مردم، محیط زیست و حتی نسل های آینده به همراه داشته باشد. خطرات بالقوه اینگونه پرتوها به فوریت و پس از شناخت مواد پرتوزا در بیش از یک صد سال پیش کشف گردیده است. با پیشرفت در زمینه شناسایی خطرات و توانایی در اندازه گیری پرتوهای یونساز، الزامات مربوطه در خصوص اقدامات حفاظتی رو به گسترش و توسعه نهاد. استفاده از معیارهای حفاظتی به منظور حصول اطمینان از عدم تجاوز از حدود دز 1 مشخص شده در استانداردهای پایه حفاظت در برابر اشعه و رعایت اصل ALARA در رادیوگرافی صنعتی الزامی می باشد.

مخاطبان دوره ایمنی پرتونگاری و کار با مواد رادیواکتیو

1- کارشناسان پرتوکار

2- کارشناسان و مسئولین ایمنی

سرفصل دوره ایمنی پرتونگاری و کار با مواد رادیواکتیو

1- تعاریف و اصطلاحات

آلودگی: وجود ناخواسته مواد پرتوزا درون یا روی یک ماده یا بدن انسان یا هر جای دیگر که می تواند زیان آور باشد
اقدام حفاظتی: مداخله به منظور پیشگیری و یا کاهش دز افراد در شرایط پرتوگیری ممتد و یا در حالت اورژانس(سانحه)
پرتوگیری: عمل یا شرایط قرار گرفتن در معرض تابش پرتو را پرتوگیری می گویند. پرتوگیری می تواند شامل پرتوگیری خارجی (از منابع خارج بدن) یا پرتوگیری داخلی (از منابع داخل بدن) باشد. پرتوگیری را می توان به صورت پرتوگیری عادی یا پرتوگیری بالقوه، پرتوگیری شغلی یا عمومی، پرتوگیری لحظه ای یا ممتد طبقه بندی نمود
اتاقک موقت پرتونگاری: یک محفظه ساخته شده مسقف یا بدون سقف با دیوارهای محافظ از جنس سیمان یا سرب و حداقل ارتفاع 2/2 متر می باشد به نحوی که منطقه تحت کنترل محصور به داخل اتاقک گردد. تا حد امکان باید مجهز به درب محافظ یا ورودی به شکل مارپیچ باشد و پرتونگاران باید از خارج از اتاقک مزبور و با استفاده از سیستم کنترل از راه دور عملیات پرتونگاری را هدایت نمایند

2- الزامات چشمه های پرتونگاری صنعتی و هلدرها

مواردی که در این مورد باید مدنظر قرارگیرد شامل: معیارهای انتخاب چشمه، کپسول سازی چشمه های پرتوزا، آزمایش های لازم برای تضمین یکپارچگی و مقاومت کپسول چشمه پرتوزا، ضوابط لازم برای هلدرها و… می باشد.

3- الزامات دوربین های پرتونگاری صنعتی و تجهیزات کمکی آن

مواردی که در این مورد باید مدنظر قرارگیرد شامل: ضوابط ایمنی حائز اهمیت برای دوربین های پرتونگاری، تجهیزات کمکی دوربین و… می باشد که باید مورد توجه قرارگیرد.

4- الزامات نگهداری و حمل و نقل چشمه های پرتونگاری صنعتی